Afgelopen jaar is gestart met het aanbrengen van meer structuur in de wijkopgaven. Hiervoor is binnen het cluster Strategie, Beleid en Regie onder ander een team Wijken ingericht met als bedoeling om de samenwerking tussen de stedelijke programma’s en de wijkopgaven verder te stroomlijnen. De adviseurs werken nauw samen met de wijkmanagers van de Teams Leefomgeving. Onderdeel van het team is ook een nieuwe werkwijze van Burgerparticipatie. Burgerparticipatie en wijkgericht werken zijn niet los van elkaar te zien.
- Evaluatie van Wijken Weten
In de afgelopen jaren heeft Arnhem op basis van de Koersnota 'Van Wijken Weten' werk gemaakt van meer wijksturing. Er zijn stevige ambities neergezet met een duidelijke visie op bestuurlijke vernieuwing. Dat betekent iets voor de stedelijke opgaven en voor de wijze waarop we deze vernieuwing samen met inwoners en organisaties in de stad organiseren. Afgesproken is om Van Wijken Weten te evalueren. Deze evaluatie is in 2021 uitgevoerd en de uitkomsten daarvan zijn voorgelegd aan de gemeenteraad. Hoewel de evaluatie kritisch is op onderdelen is ons duidelijk dat Arnhem echt goud in handen heeft met het wijkgericht werken. De onderzoekers constateren dat de Arnhemse aanpak van wijksturing succesvol is en op onderdelen verder doorontwikkeld moet worden. Wij blijven de goede dingen doen voor de stad en voor onze inwoners en zien voldoende aanleiding om dat vorm te blijven geven met een aanpak samen met onze samenwerkingspartners. Of dat nu zorginstellingen zijn, woningcorporaties, bedrijven of dat het gaat om de gezondheidsdienst, welzijnsorganisaties of de politie. Uit de uitgevoerde evaluatie blijkt dat het goed gelukt is om bewoners en stakeholders in onze wijken daadwerkelijk meer invloed te geven. De gemeente Arnhem wordt meer dan voorheen het geval was als nabij ervaren. Daarmee is een belangrijke stap gezet in de uitvoering van de filosofie achter de Koersnota: werken vanuit de leefwereld van bewoners in plaats van dat de gemeente vertelt en doet wat vanuit het perspectief van de overheid nodig is.
Wijksturing is de ambitie van de gemeente Arnhem om te willen sturen vanuit de leefwereld van de inwoners. Niet alleen om burgers (meer) invloed te geven op hun directe leefomgeving, maar ook om effectiever als gemeente de goede keuzes te maken in de uitvoering. Wijksturing vindt plaats ‘van buiten naar binnen’ en is dus vraaggericht. De wijken van Arnhem zijn geclusterd in acht gebieden die elk een eigen wijkprogramma hebben. De teams Leefomgeving (TLO’s) vormen de schakel tussen het stedelijk bestuur en het wijkbestuur: zij halen de agenda’s op bij inwoners en andere stakeholders en vertalen deze naar wijk-programma’s, daarbij rekening houdend met de stedelijke programma’s en hun consequenties voor de wijken. De aanbevelingen zijn vertaald in drie concrete opgaven:
1. we koesteren wat goed is;
2. we verbeteren de samenhang van wijksturing en stedelijke programma's;
3. we versterken de uitvoering.
- Wijkspelregels
Afgelopen jaar zijn de wijkspelregels vastgesteld nadat we samen met inwoners uit alle wijken een uitgebreid participatieproces hebben doorlopen. Bij de behandeling van de begroting 2022 zijn ook de bijbehorende budgetten vastgesteld en de nieuwe spelregels zijn per 1 januari ingegaan. De Spelregels Arnhemse Wijkaanpak beschrijven de samenwerking met bewoners en bewonersoverleggen en beschrijven rollen en verantwoordelijkheden. Ook omschrijven de spelregels de voorwaarden voor de besteding van bewonersbudgetten in de wijken. De nieuwe spelregels zijn tot stand gekomen na een zorgvuldig doorlopen proces dat goed is gewaardeerd door bewoners. Alle bewonersoverleggen konden meedoen en vele hebben dat ook gedaan. Een onderdeel van de spelregels is de bevoegdheid van de bewonersoverleggen om te adviseren over de besteding van de zogenaamde bewonersbudgetten . De budgetverdeling kent een lange voorgeschiedenis en is in hoofdzaak gebaseerd op drie typen wijken: aandachtswijk, preventiewijk en beheerwijk. Een verdeling op basis van type wijk is nog steeds logisch. Daarnaast ontvangt een aantal wijken nog een vaste subsidie voor bijvoorbeeld de wijkvereniging.
In de spelregels is gedetailleerd beschreven hoe het bewonersoverleg moet functioneren op de onderdelen taken, samenstelling van het bewonersoverleg, organisatie, werkwijze en middelen. De bestaande spelregels waren nog gebaseerd op de organisatiestructuur van de gemeente Arnhem vóór de komst van de Teams Leefomgeving. Met de nieuwe Spelregels Arnhemse Wijkaanpak willen we maximaal ruimte bieden aan maatwerk in de wijk. Het gaat daarbij om het vormgeven van de bewonersparticipatie, om zeggenschap over bewonersbudgetten en om het organiseren van wijkcommunicatie. Zo willen we inspelen op wat in de wijken leeft en samen met wijkbewoners kijken wat nodig is. Bewoners krijgen meer invloed op wat in de wijk gebeurt en waar de prioriteiten liggen. De aanpak vraagt om maatwerk van bewonersvertegenwoordiging passend bij de specifieke wijk en hoe de bewoners uit die wijk hieraan vorm willen geven.
- Buurthuizen
Een aantal Arnhemse buurthuizen heeft het initiatief genomen om intensiever te gaan samenwerken. Hun doel was om het functioneren van de buurthuizen in de wijken te verbeteren, een duidelijke en herkenbare positie ten opzichte van gemeente en professionele organisaties in te nemen en zo de toekomst van de buurthuizen veilig te stellen. Gezamenlijk constateerden we dat, ondanks de toenemende aandacht voor wijkgericht werken van overheid en professionele organisaties, een eenduidig gemeentelijk beleidskader met betrekking tot de buurthuizen in Arnhem nog ontbreekt. Dat was aanleiding om een samenwerkingstraject te starten om de waarde en betekenis van de Arnhemse buurthuizen te onderzoeken en gezamenlijk te verkennen wat nodig is om die waarde te kunnen blijven leveren. Het afgelopen half jaar werkten de Samenwerkende Buurthuizen, collega Buurthuizen en de gemeente Arnhem aan de uitgangspunten voor een eenduidig gemeentelijk beleidskader. In een notitie is de essentie van dit co-creatieproces uitgewerkt.
- Burgerkracht
Inwoners van Arnhem kunnen sinds 2016 gebruik maken van de Subsidieregeling Burgerkracht Sociaal Domein. Met de regeling stimuleren we samenredzaamheid en burgerinitiatieven. En dat werkt: zo’n 180 initiatieven hebben financiële en inhoudelijke ondersteuning gekregen. Arnhem is er een mooiere stad door geworden, met meer onderling contact en sociale samenhang. De regeling is inmiddels geëvalueerd en in het afgelopen jaar is besloten dat de regeling ook de komende jaren wordt ingezet. De voortzetting van de regeling wordt door inwoners zeer op prijs gesteld. Er zijn in de afgelopen jaren veel goede ideeën gesteund en deze hebben ook een aantoonbare meerwaarde gehad voor de stad en de inwoners. We blijven daarom heel graag initiatieven laagdrempelig faciliteren met financiële, praktische en inhoudelijke ondersteuning.
- Bewonersondersteuning
Bewonersondersteuning is van groot belang is voor participatie van bewoners in wijken. De eerdere veronderstelling dat door de komst van de teams Leefomgeving de behoefte aan opbouwwerk / bewonersondersteuning zou afnemen is niet juist gebleken. Vanuit de wijkbudgetten is vanaf 2017 tot nu toe onverminderd opbouwwerk en bewonersondersteuning ingezet door de Teams Leefomgeving omdat bewoners aangeven dat er behoefte is aan deze vorm van ondersteuning van initiatieven in de wijken. In 2021 is op basis van de ervaringen die in de afgelopen jaren zijn opgedaan een nieuwe visie op bewonersondersteuning uitgewerkt. Het is een visie waarin ruimte is voor maatwerk per wijk en waarin wordt beschreven wat bewonersondersteuning inhoudt en hoe dit concreet kan worden vormgegeven in de wijken. In 2022 worden de voorstellen besproken in college en raad.
- Ontmoeten en Verbinden
Ontmoeten en Verbinden is een belangrijk (en structureel) middel voor het realiseren van verschillende doelstellingen in de stad. Ook in 2021 was er € 500.000 per jaar beschikbaar om voorzieningen, zoals een buurthuis of sportclub, te verbeteren of toe te voegen in wijken waar de behoefte het grootst is en de noodzaak het hoogst. Uitgangspunt is dat de voorzieningen waar mensen elkaar ontmoeten toegankelijk en betaalbaar zijn voor bewoners. Het kan dus bijvoorbeeld gaan om voorzieningen om specifieke groepen uit hun isolement te halen of om mensen samen te laten sporten. Het kan ook gaan om het realiseren of verbeteren van een bestaande plek. Belangrijke voorwaarde is dat er draagvlak is voor de plannen en dat er aantoonbaar wordt aangesloten bij behoeften van doelgroepen. In de afgelopen anderhalf jaar is twee keer een uitvraag gedaan in alle wijken van Arnhem. Dit heeft geleid tot tientallen aanvragen. De werkwijze is een succes, ondanks het feit dat de introductie nagenoeg samenviel met de periode van lockdowns als gevolg van de coronapandemie. In 2022 gaan we bestaande afspraken borgen en een heldere en toegankelijke subsidieregeling Ontmoeten en Verbinden opstellen.
- Subsidies in de sociale basis
Bij de behandeling van het raadsvoorstel herijking Welzijn 'Samen werken aan een sterke sociale basis' is de toezegging gedaan om met partijen in de stad die al jaren subsidie ontvangen, waar mogelijk en wenselijk, meerjarige afspraken te maken. De intentie is steeds om te investeren in partnerschap. Hierdoor krijgen partijen die lokaal goed zijn ingebed gerichte opdrachten. Met alle partijen die we al jaren subsidiëren, zijn we in gesprek om hun activiteiten ook in het komend jaar te borgen. Zij hebben hun plannen ingediend en wij formuleren de beschikkingen. Het zijn vaak zeer goede voorbeelden van Arnhemse algemene voorzieningen die er voor zorgen dat inwoners laagdrempelig terecht kunnen voor advies, ondersteuning of begeleiding. In een groot aantal wijken worden bewoners via deze algemene voorzieningen geholpen met hun vragen en problemen zodat ze zelf weer verder kunnen. Of ze worden begeleid bijvoorbeeld bij het maken van huiswerk, ondersteund door middel van zorg of geholpen richting (vrijwilligers)werk. Of bij het leveren van een andere bijdrage aan de stad. Daarnaast zijn er in wijken nieuwe methodieken ontwikkeld die als doel hebben om mensen op andere manieren te bereiken of zijn er initiatieven die de potentie hebben om in de hele stad van waarde te zijn. Dit sluit goed aan bij de visie op het sociaal domein die de raad nog bespreekt waarbij we gebiedsgericht willen werken en de wijknetwerken en de behoeften van bewoners centraal stellen.
Parallel daaraan zien wij dat er in 2022 een echt goede slag moet worden geslagen in ons subsidie-instrumentarium. Subsidies zijn een belangrijk instrument om resultaten te bereiken en om te sturen op de door uw raad gewenste verandering. De huidige manier waarop wij subsidies verstrekken is ontoereikend voor de vraagstukken waar we op dit moment, en naar de toekomst toe, voor staan in het sociaal domein. We willen in onze nieuwe wijze van subsidie verstrekken duidelijkheid en zekerheid bieden aan organisaties maar ook ruimte houden voor innovatie. Het totaalbedrag van de subsidies die voor 2022 worden verstrekt aan verschillende partijen bedraagt € 1.352.077. Dit bedrag wordt gedekt uit de bestaande financiële middelen uit de wijken en vanuit de stedelijke programma’s. In een aantal gevallen betekent dit een verschuiving tussen stedelijke programma’s. Dit zal verwerkt worden in verzamelbesluit 1 – 2022.
- Monitor Leefbare Wijken
In de vergadering van november 2020 is door de raad de motie 'Voorkomen stadsvernieuwing 4.0' (20M257) aangenomen. De raad riep het college op om werk te maken van preventie om te voorkomen dat wijken en buurten (verder) afglijden. Vanuit die oproep zijn we aan de slag gegaan. Dat deden we onder andere al in de Arnhem Oost wijken, waarvoor extra aandacht is. Maar ook andere wijken hebben permanent impulsen nodig om de leefbaarheid goed op peil te houden. De gemeente heeft een belangrijke rol bij het signaleren en het voeren van regie op buurtverandering. Hiervoor is een breed samenspel met organisaties in de stad nodig. Ook is van groot belang dat inwoners bij de eigen wijk betrokken zijn.
Als eerste basis voor de visie heeft onderzoeksbureau I&O research literatuuronderzoek uitgevoerd naar het ontstaan van aanpakken van (potentieel) kwetsbare wijken. Dit onderzoek dient als onderlegger voor deze eerste visie op wat er nodig is de komende jaren. De raad is hiervoor op 1 juni 2021 geïnformeerd. In verschillende wijken zijn ook wijkgesprekken gehouden. Het onderzoek vormt de basis voor de nieuwe Arnhemse Leefbare Wijken-monitor (ALW-monitor). Elke twee jaar wordt onder de inwoners van Arnhem een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de beleving van inwoners op verschillende thema’s zoals leefbaarheid, veiligheid, maatschappelijke participatie, gezondheid, etc. Ook in 2021 werd dit onderzoek uitgevoerd. Begin oktober ontvingen meer dan 15.000 willekeurig geselecteerde inwoners per post een uitnodiging om een vragenlijst in te vullen. Naast deze uitnodiging per brief, gingen onderzoekers in een aantal wijken ook langs de deuren om inwoners te helpen de vragenlijst in te vullen. De respons is 33%. De uitkomsten van het onderzoek worden gebruikt voor nieuwe wijkgesprekken en voor het doorontwikkelen van de wijkprogramma’s.
- Opstellen gebiedsagenda’s werk, armoede en schulden
Voor de verschillende wijken zijn in 2021 gebiedsagenda’s opgesteld. Zo is 2021 afgerond met gebiedsagenda’s voor werk, armoede en schulden voor de 3 gebieden Malburgen, CSA en Noord-Oost. Daarbij ook concrete afspraken over hoe de Sociale wijkteams, Werk en Inkomen en de teams Leefomgeving en in elk geval het programma Doorbraak Naar Werk (DNW) die komend jaar ook kunnen uitvoeren. Het is ook de start van deze manier van werken voor alle acht gebieden in Arnhem. Er is een proces ontworpen, waardoor stapsgewijs gebiedsagenda’s kunnen worden gemaakt; een uniforme werkwijze om per gebied echt de focus te krijgen op dat wat daar nodig is. In 2022 voor in ieder geval Social wijkteam, Werk & Inkomen, DNW en teams Leefomgeving en hopelijk snel daarna ook voor welzijn en sociaal domein breed. Tegelijkertijd hebben we gewerkt aan heet verstevigen van de randvoorwaarden voor goede samenwerking tussen Sociale wijkteams en Werk & Inkomen te verstevigen.
- Sociaal beheer Multifunctionele Centra (MFC’s)
In Arnhem zijn zeven MFC's. In deze gebouwen zijn in verschillende wijken diverse maatschappelijke functies gevestigd, zoals scholen, kinderopvang en wijkorganisaties. Het merendeel van de MFC's wordt overdag vooral gebruikt door het onderwijs en een aantal andere hoofdgebruikers. Daarnaast worden de gebouwen veelal in de avonden en weekenden gebruikt voor bewonersinitiatieven. Hierbij kan worden gedacht aan samenkomsten van bewoners, taal-, dans- muzieklessen, vergaderingen, biljarten, etc. In het afgelopen jaar is er een afbakening gemaakt tussen beheer tijdens dag- openstelling en beheer in avonden en weekeinden. Beheer in de namiddag en avonduren, na 16.00 uur, noemen we 'sociaal beheer'. Na 16.00 uur hoeft er geen zorg hoeft te worden gedragen voor coördinatie van schoonmaak of andere taken uit de normale dienstverlening. Tussen 7.30 uur - 16.00 uur is er regulier beheer aanwezig.