Risicomanagement en weerstandsvermogen

Naar verwachting wordt met ingang van 2023 de herijking van het gemeentefonds geeffectueerd. Er zijn aparte onderzoeken uitgevoerd op drie onderdelen. De klassieke taken, het sociaal domein (samen de algemene uitkering) en beschermd wonen. De verschillende onderdelen zullen verschillende herverdeeleffecten kennen, maar omdat alle gemeentefondsmiddelen vrij besteedbaar zijn, is met name het totaaleffect van belang. Het totale proces loopt vertraging op vanwege het kritische advies ROB en de verschillende lobby-trajecten van (nadeel)gemeenten. Het is onzeker of het ingangsjaar 2023 gehaald wordt.
Volgens de laatste inzichten zal uit het onderzoek naar de verdeling de algemene uitkering een voordelig herverdeeleffect volgen. Uit het onderzoek naar de verdeling van beschermd wonen zal een negatief herverdeeleffect volgen. In het weerstandsvermogen houden we rekening met een maximaal herverdeeleffect van €14,5 miljoen. Dit is het verwachte nadeel in de begrotingsperiode op Beschermd Wonen, rekening houdend met ingangsjaar 2023 en het ingroei pad op Beschermd Wonen. De kans dat dit optreedt wordt ingeschat op 90%.

In de afgelopen jaren is een groeiende onevenwichtigheid ontstaan tussen de formatieve en daadwerkelijk ingezette capaciteit bij het cluster Strategie, beleid en regie (SBR). Er is een extern onderzoek uitgevoerd om de opgaven en de bezetting in verband met elkaar te bezien en af te zetten tegen vergelijkbare gemeenten. Voor de jaren 2021 en 2022 zijn er weinig tot geen sturingsmogelijkheden om de bezetting te beïnvloeden. In die jaren is het als een knelpunt in de begroting meegenomen. Vanaf 2023, als ook de besluitvorming over het onderzoek heeft plaatsgevonden en daarop eventuele vervolgacties zijn opgesteld, zijn de sturingsmogelijkheden groter. In afwachting van besluitvorming over het onderzoek is het knelpunt niet structureel in de begroting verwerkt, maar als risico opgenomen.

De begroting van de BVO De Connectie kent een aantal onzekerheden dat een risico vormt:
- Grote projecten zoals de investeringen in de ICT-infrastructuur leiden mogelijk tot meerkosten (maximaal financieel gevolg €300.000);
- Frictie: risico op frictiekosten als gevolg van: boventalligheid; wegvallen dienstverlening aan De Connectie; afbouw formatie door harmonisering. (maximaal financieel gevolg €350.000);
- Outputfinanciering: risico dat de invoering van outputfinanciering een hogere bijdrage voor Arnhem tot gevolg heeft. (niet gekwantificeerd);
- Overige risico's die samenhangen met de Connectie (maximaal financieel gevolg €2.000.000). - De afspraken tussen de gemeente Arnhem en De Connectie voorzien in onvoldoende mate in sturing op en verantwoording over de beheersing van de processen. Dit brengt het risico met zich mee dat tekortkomingen in financiële of kwalitatieve zin onvoldoende (tijdig) aan het licht komen (niet gekwantificeerd).

Het risico bestaat dat er op de bedrijfsvoering een financieel tekort ontstaat, bijvoorbeeld als gevolg van afrekeningen/meerwerk van De Connectie.

Er wordt een nieuw Integraal Huisvestingsplan Voortgezet Onderwijs (IHP-VO) opgesteld. Voor de op basis van dit plan nog vast te stellen noodzakelijke investeringen ontbreekt nog voldoende dekking. Naast inhoudelijke afwegingen die in het IHP-VO gemaakt zullen worden, moet worden gekeken naar wat financieel haalbaar is en welke prioriteiten gesteld kunnen en mogen worden. Vanwege de bestaande huisvestingssituatie van Guido de Bres is voor deze school in de perspectiefnota reeds een bedrag opgenomen voor nieuwbouw/grootschalige renovatie van €7 miljoen.
Verder wordt in de meerjarenbegroting 2022-2025 voor de jaarschijf 2025 een structureel bedrag van €600.000 opgenomen ter dekking van kapitaallasten. Dit geeft voor de korte termijn een investeringsruimte van naar schatting €12 miljoen. Hiermee kan een eerste aanzet worden gegeven ter dekking van de kosten van het IHP-VO. Het merendeel van de investeringen zal vanaf 2027 plaatsvinden. De investeringsbehoefte op de middellange termijn (2027-2032) bedraagt indicatief circa €94 miljoen. Dekking hiervoor ontbreekt vooralsnog. Een jaarlijkse reservering vanaf 2023 van €3 miljoen structureel geeft naar verwachting voldoende dekking voor de kapitaallasten die met deze investeringen gemoeid zijn.
Eén en ander conform de raadsbrief “Op weg naar een Integraal Huisvestingsplan voor het voortgezet onderwijs in Arnhem” d.d. 21 december 2021. Indien deze reservering van €3 miljoen vanaf 2023 structureel in de begroting wordt opgenomen, kan dit risico komen te vervallen.

Er moeten mogelijk extra kosten worden gemaakt voor het onderhoud aan pand en installaties van het Stadstheater om deze langer in de lucht te houden. Zolang nog niet is gestart met de bouw, kunnen er gebreken zijn die acuut moeten worden verholpen. Dit kan zelfs zover gaan dat er voorstellingen moeten worden geannuleerd door (technische) gebreken. Nu de bouw langer op zich laat wachten, waarschijnlijk vijf tot zes jaar, wordt het risico actueler. Technische analyse op zowel het gebouw als de installaties is momenteel in uitvoering, eerste conceptrapport wordt begin 2022 verwacht.
nb. Met mogelijke risico's die verbonden zullen zijn met de verbouwing van het Stadstheater is nog geen rekening gehouden in het risicoprofiel.

Op BUIG geldt, middels de vangnetregeling, een maximaal eigen risico van 10% (gekoppeld aan de hoogte van het budget). Het maximaal eigen risico bedraagt op basis van het nader voorlopige BUIG 2022 €11,0 mln. Op basis van de begrotingssystematiek BUIG van Arnhem wordt voorgesteld in de exploitatie 2022 rekening te houden met een tekort van €3,7 mln. Het verschil tussen het maximale eigen risico en het tekort in de begroting à €7,3 mln. is opgenomen.

Gemeenten hebben voor 5 jaar afgesproken dat de SW'ers om niet worden ingezet bij Scalabor. Aan het einde van deze periode (einde 2022) wordt deze afspraak herzien. Het is de verwachting dat er dan per SW'er een bijdrage moet worden bepaald aan Scalabor. Het financieel effect treedt op vanaf 2023 en schatten we op dit moment in op gemiddeld €1,7 miljoen voor Arnhem per jaar voor de periode 2023-2025.

Het re-integratiebudget staat onder druk. Er is geen ruimte voor extra zaken. De participatiemiddelen zijn onder andere nodig om de ambitie in de begroting op het gebied van werk te realiseren. Onder andere vanwege rijksontwikkelingen bestaat het risico dat niet op het juiste moment geld beschikbaar is om in te zetten:
- Mocht het aantal indicaties beschut werk fors gaan toenemen dan is voor het uitvoeren van Beschut Werk geen financiële dekking binnen de huidige middelen. Op basis van de taakstelling 2021 bedraagt het risico circa €2 miljoen.
- Om de doelstellingen rondom de banenafspraak te halen zal het aantal mensen dat in aanmerking komt voor de banenafspraak de komende jaren toenemen. Het risico is dat ook hiervoor geen ruimte is in het re-integratiebudget. Op dit moment is hiervoor nog geen financiële vertaling gemaakt.
- Door de op 1 januari 2020 in werking getreden Wet Arbeidsmarkt in balans (WAB) bestaat de kans dat de financiële ruimte voor de grote opgave van de verschillende doelgroepen uit de participatiewet steeds kleiner wordt.
- Er zijn landelijk ideeën over het toewerken naar een regionaal sociaal werkbedrijf. Dit kan effect hebben op Scalabor en de roep om invloed vanuit de regio kan dan groter worden.

Het risico bestaat dat de gemeente de deelneming Scalabor als gevolg van een toekomstig negatief resultaat zal moeten afwaarderen. Mogelijke oorzaken:
•onvoldoende verandervermogen binnen het werkbedrijf leidt tot onvoldoende resultaten op het punt van arbeidsontwikkeling, doorstroming naar werk en financiële resultaten;
•onvoldoende benutting SW-werkplekken en onvoldoende rendabel maken van een SW-werkplek;
•onvoldoende inkoop P-wet trajecten (inwoners met een bijstandsuitkering) door gemeenten. Het bedrijfsplan Scalabor biedt arbeidsontwikkeldiensten aan voor inwoners die een beroep doen op ondersteuning vanuit de Participatiewet. Dit is noodzakelijk voor een gezond verdienmodel van Scalabor door de afloop van SW;
•onvoldoende aanbod van werk, oorzaken: 1. gemeente koopt groen en schoonmaak liever elders in, 2. mogelijke beperkingen in het aanbestedingsrecht;
•overige gemeenten zouden ervoor kunnen kiezen om het aanwijsbesluit niet te verlengen of op te zeggen.

De gemeente Arnhem heeft afspraken gemaakt over de realisatie van de woondeal en daarin opgenomen verstedelijkingsopgave. De bouw van woningen vergt voorbereidingskosten.
Op basis van recente projecten in Arnhem en ervaringen bij andere gemeenten kunnen bedragen en aantallen woningen als indicatief worden gezien voor de omvang van voorbereidingskosten door de gemeente tot aan het vaststellen van een grondexploitatie.
Uitgaande van de woningbouwopgave van 16.000 woningen en een gemiddelde van 2.000 euro per woning wordt uitgekomen op ca. €32 miljoen aan voorbereidingskosten. Op basis hiervan zal een budget van €1,5 miljoen per jaar beschikbaar moeten zijn voor organisatiecapaciteit (periode 2020-2040). In de Perspectiefnota was al rekening gehouden met een bedrag aan plankosten voor 2022 en 2023 van €1,0 miljoen. In de begroting 2022 is ingaande 2024 een bedrag van €500.000 ten laste van de algemene middelen opgenomen voor structurele plancapaciteit. Gelet op het feit dat een definitieve onderbouwing nog niet mogelijk is, is rekening gehouden met een risicobedrag voor 2022-2023 van een €0,5 miljoen en voor 2024-2026 met een bedrag van €1 miljoen, en met een kans van 70%.

Op 16 december 2020 is het facetbestemmingsplan woningsplitsing en verkamering onherroepelijk geworden. Dit bestemmingsplan beperkt de bouw- en gebruiksmogelijkheden van eigenaren. Hierdoor bestaat er een risico op planschadeclaims van eigenaren en andere rechthebbenden. Het verzoek om planschade kan tot vijf jaar na het onherroepelijk worden van het bestemmingsplan worden ingediend (tot eind 2025). Het risico op planschadeclaims is aan de orde voor het gebied (Spijkerkwartier e.o) waarvoor per juli 2019 een Voorbereidingsbesluit gold. Omdat voor de rest van de stad geldt dat het college tijdig kenbaar maakte dat een facetbestemmingsplan in voorbereiding was, konden eigenaren anticiperen op het nieuwe beleid, en is het risico voor het grootste deel van de stad gemitigeerd.

Naar aanleiding van de stand van het onderzoek dat wordt uitgevoerd naar alle lekkages op AC is het aannemelijker dat er verregaande herstelmaatregelen noodzakelijk zijn. Het 'slechts' treffen van beheer(s)maatregelen is niet afdoende en kan op de lange termijn naar verwachting ook teveel schade toebrengen aan de levensduur en kwaliteit van het beton. Daarnaast lijken veel herstelmaatregelen noodzakelijk te zijn in het gebied wat wordt toegerekend aan de openbare ruimte en daarmee ook onder de verantwoordelijkheid van de gemeente ondanks dat ProRail en NS-stations ook nadrukkelijk partij zijn in het verhelpen van de lekkages.